Tymon Tymański
Muzyk

Tymon Tymań­ski, właśc. Ryszard Wal­de­mar Tymań­ski (ur. 30 wrze­śnia 1968 w Gdań­sku) – pol­ski woka­li­sta, kom­po­zy­tor, mul­tiin­stru­men­ta­li­sta, poeta, pro­za­ik; twór­ca poję­cia yass. Zało­ży­ciel i lider albo współ­li­der zespo­łów Miłość (1988), Kury (1992), Czan, NRD, Tymon i Tru­py, Masło, Poga­nie, The Users, Tymań­ski Yass Ensem­ble, Tymon & The Trans­i­stors, Polish Brass Ensem­ble, Jazz Out, Mu.

Współ­pra­co­wał z wyko­naw­ca­mi, taki­mi jak Lester Bowie, John Zorn, Dave Douglas, Chris Spe­ed, Jim Black, Lech Janer­ka, Robert Bry­lew­ski, Anto­ni Gra­lak, Alek­san­der Korec­ki, Wło­dzi­mierz Kinior­ski, Miko­łaj Trza­ska, Leszek Moż­dżer, Jacek Olter, Tomasz Gwin­ciń­ski, Jerzy Maz­zoll, Woj­tek Mazo­lew­ski, Ire­ne­usz Wojt­czak, Tomasz Zię­tek czy Jakub Sta­rusz­kie­wicz.

Młodość

Uro­dził się 30 wrze­śnia 1968 w Gdań­sku. Wycho­wał się na osie­dlu nauczy­ciel­skim we Wrzesz­czu wraz ze swo­im star­szym bra­tem Roma­nem, absol­wen­tem gdań­skie­go AWF‑u i tre­ne­rem koszy­ków­ki (rocz­nik 1959). Bra­cia Tymań­scy fascy­no­wa­li się roc­kiem prze­ło­mu lat 60. i 70. (m.in. gru­pa­mi The Beatles, The Rol­ling Sto­nes, The Byrds, Pink Floyd, King Crim­son, Gene­sis, Yes oraz Fran­kiem Zap­pą). Kole­dzy Roma­na mie­li spo­ry wpływ na muzycz­ną edu­ka­cję młod­sze­go z bra­ci Tymań­skich, zapo­zna­jąc go z muzy­ką Mile­sa Davi­sa, Joh­na Coltrane’a, Keitha Jar­ret­ta i Jana Gar­bar­ka. Na osie­dlu funk­cjo­no­wał rów­nież obieg wymia­ny ksią­żek, któ­re nie zosta­ły dopusz­czo­ne do dru­ku z racji tre­ści, nie­zgod­nych z ide­olo­gią komu­ni­zmu (Orwell, Von­ne­gut, Celi­ne, Grass, Gom­bro­wicz, Hła­sko, Wat).

W okre­sie lice­al­nym zain­te­re­so­wał się punk roc­kiem i nową falą. W 1986 zdał na angli­sty­kę na Uni­wer­sy­te­cie Gdań­skim, gdzie poznał swo­ich przy­szłych kom­pa­nów z TotAr­tu. W 1989 rzu­cił stu­dia i poświę­cił się wyłącz­nie muzy­ce oraz dzia­łal­no­ści lite­rac­kiej.

Kariera muzyczna

Swo­ją pierw­szą gru­pę The How­ling Dogs, zain­spi­ro­wa­ną Beatle­sa­mi i hard roc­kiem, zało­żył w 1979. W skład zespo­łu weszli: gita­rzy­sta Piotr Mer­ta, per­ku­si­sta Bar­tosz Szmit i Piotr Paw­lak. Pierw­si dwaj zosta­li póź­niej muzy­ka­mi nowo­fa­lo­wej for­ma­cji Sni Sred­stvom Za Ukla­nia­nie, któ­rej Tymań­ski był basi­stą i woka­li­stą. W pierw­szej fazie ist­nie­nia muzy­cy SSZU pozo­sta­wa­li pod sil­nym wpły­wem grup Joy Divi­sion i The Bir­th­day Par­ty. Na jesie­ni roku 1984 trio wzię­ło udział w kon­kur­sie w ramach Moko­tow­skiej Jesie­ni Muzycz­nej, a w lip­cu 1985 zagra­ło na war­szaw­skiej edy­cji festi­wa­lu “Poza Kon­tro­lą”. W sierp­niu 1986 gru­pa SSZU zare­je­stro­wa­ła pięt­na­ście utwo­rów w stu­diu Stu­denc­kiej Agen­cji Radio­wej, jed­nak nagra­nia zagi­nę­ły. Jesie­nią 1987 trio zaczę­ło akom­pa­nio­wać gru­pie TotArt pod­czas jej skan­da­li­zu­ją­cych hap­pe­nin­gów. Wystę­py w ramach totar­tow­skich per­for­man­sów wpły­nę­ły na zmia­nę muzycz­ne­go sty­lu oraz reper­tu­aru zespo­łu: nowo­fa­lo­we kom­po­zy­cje zastą­pi­ły free roc­ko­we for­my i impro­wi­za­cje. W dru­giej fazie dzia­łal­no­ści na muzycz­ne inspi­ra­cje SSZU wpły­nę­li Frank Zap­pa, Cap­ta­in Beefhe­art, Pere Ubu oraz Art Bears. W mię­dzy­cza­sie do skła­du SSZU dołą­czył sak­so­fo­ni­sta Miko­łaj Trza­ska. W kwiet­niu 1988 trio Sni Sred­stvom Za Ukla­nia­nie zmie­ni­ło nazwę na Miłość. W sierp­niu 1995 gru­pa SSZU wró­ci­ła do krót­ko­trwa­łej aktyw­no­ści, żeby nagrać 15 pio­se­nek na swój debiu­tanc­ki album pt. 1983–1986. Pły­ta zosta­ła wyda­na przez Bio­dro Records w 2008.

W latach 1986–1991 Tymań­ski udzie­lał się rów­nież jako muzyk i poeta w per­for­mer­skiej for­ma­cji TotArt. Współ­pra­co­wał wów­czas m.in. z poeta­mi Zbi­gnie­wem Saj­no­giem, Paw­łem “Koń­jo” Kon­na­kiem, Paw­łem “Pau­lu­sem” Mazu­rem, Artu­rem “Kudła­tym” Koz­drow­skim, Woj­cie­chem “Lope­zem” Stam­mem oraz Dariu­szem “Brzó­ską” Brzó­skie­wi­czem, na sce­nie upra­wia­jąc impro­wi­zo­wa­ną poezję symul­ta­nicz­ną (tzw. “zlew”, pokrew­ny futu­ry­stycz­ne­mu “zaumo­wi”) oraz spon­ta­nicz­ne, czę­sto moc­no obra­zo­bur­cze hap­pe­nin­gi.

Na począt­ku lat 90. wraz z gru­pą poetyc­ką “Zla­li Mi Się Do Środ­ka” (z Brzó­skie­wi­czem, Mazu­rem i Stam­mem) udzie­lał się w tele­wi­zyj­nym kaba­re­cie “Dzyn­dzy­lyn­dzy”. W tym samym okre­sie, jako kon­tra­ba­si­sta, zasły­nął jako odno­wi­ciel pol­skie­go jaz­zu (a zara­zem twór­ca yas­su) w zespo­le Miłość. Spo­rą popu­lar­ność przy­nio­sła Tymań­skie­mu rów­nież współ­pra­ca z zespo­łem Kury, w któ­rym śpie­wał i grał na gita­rze baso­wej. Kury, skład któ­rych uzu­peł­nia­li Piotr Paw­lak oraz per­ku­si­sta Jacek Olter – nagra­ły czte­ry pły­ty, w tym album pt. P.O.L.O.V.I.R.U.S., za któ­ry zdo­był nagro­dy Fry­de­ry­ka ’98 oraz Machi­ne­ra ’98.

W 1995 powo­łał do życia yas­so­wo-roc­ko­wą gru­pę Tru­py, któ­ra w 1998 zmie­ni­ła nazwę na Czan. Przy oka­zji udzie­lał się jako czło­nek zespo­łów Masło, The Users, Dyli­żans i Poga­nie.

Zespół Miłość roz­po­czął dzia­łal­ność jako free jaz­zo­wy kwar­tet w skła­dzie: Miko­łaj Trza­ska (sak­so­fon), Jerzy Maz­zoll (klar­net), Tymon Tymań­ski (kon­tra­bas, gita­ra baso­wa) oraz Bar­tosz Szmit (per­ku­sja). We wcze­snym okre­sie ist­nie­nia muzy­ka gru­py pozo­sta­wa­ła pod dużym wpły­wem afro­ame­ry­kań­skie­go free jaz­zu lat 60. oraz twór­czo­ści takich muzy­ków, jak John Col­tra­ne, Ornet­te Cole­man czy Albert Ayler. Pierw­sza sesja nagra­nio­wa gru­py pocho­dzi ze stu­dia SAR i zosta­ła zare­je­stro­wa­na w sierp­niu 1988. Przez pierw­sze trzy lata ist­nie­nia gru­pa bli­sko współ­pra­co­wa­ła z trój­miej­skim Totar­tem, bio­rąc udział w wie­lu hap­pe­nin­gach rze­czo­nej for­ma­cji. W 1990 Jerze­go Maz­zo­la zastą­pił gita­rzy­sta Tomasz Gwin­ciń­ski (były muzyk awan­gar­do­wej byd­go­skiej gru­py Hen­ryk Bro­da­ty), a per­ku­si­stę Bar­to­sza Szmi­ta – dzie­więt­na­sto­let­ni Jacek Olter. W mar­cu 1991 w miej­sce Gwin­ciń­skie­go do gru­py przy­ję­ty został dwu­dzie­sto­let­ni pia­ni­sta Leszek Moż­dżer. W kwiet­niu 1992 gru­pa Miłość zaję­ła dru­gie miej­sce na kra­kow­skim festi­wa­lu Jazz Juniors. We wrze­śniu 1992 kwar­tet nagrał mate­riał na swo­ją pierw­szą pły­tę w stu­diu Radia Szcze­cin. W kwiet­niu 1993 do skła­du dołą­czył sak­so­fo­ni­sta Maciej Sika­ła. Zespół Miłość jako kwin­tet nagrał pięć płyt; na dwóch z nich gościn­nie wystą­pił afro­ame­ry­kań­ski trę­bacz Lester Bowie z legen­dar­nej for­ma­cji (Art Ensem­ble of Chi­ca­go). Kon­cer­ty gru­py prze­szły do histo­rii zarów­no w związ­ku z nie­zwy­kłą ener­ge­tycz­no­ścią (czę­ściej spo­ty­ka­ną wśród zespo­łów roc­ko­wych niż jaz­zo­wych), jak i skłon­no­ścia­mi stan­du­po­wo-per­for­mer­ski­mi Tymań­skie­go i Trza­ski, któ­re zespół odzie­dzi­czył po okre­sie współ­pra­cy z TotAr­tem. Gru­pa czte­ry razy z rzę­du wybie­ra­na była naj­lep­szym zespo­łem roku (ankie­ta czy­tel­ni­ków cza­so­pi­sma Jazz Forum), będąc rów­nież wyróż­nio­na jako naj­lep­szy pol­ski jaz­zo­wy zespół lat 90. (ankie­ta kry­ty­ków JF). W 1998 odszedł z gru­py Leszek Moż­dżer, zaś w stycz­niu 2001 samo­bój­czą śmier­cią zgi­nął Jacek Olter, od dłuż­sze­go cza­su cier­pią­cy na depre­sję. Miłość zosta­ła osta­tecz­nie roz­wią­za­na w lip­cu 2002.

W kwiet­niu 1992 Tymań­ski powo­łał do życia avant-roc­ko­wą gru­pę Kury. Przez pierw­sze trzy lata Kury funk­cjo­no­wa­ły jako kwar­tet z woka­li­stą Anną Lasoc­ką, gita­rzy­stą Pio­trem Paw­la­kiem, per­ku­si­stą Jac­kiem Olte­rem oraz Tymań­skim na gita­rze baso­wej. Pierw­sza pły­ta Kur, zaty­tu­ło­wa­na Kablox-Nie­sły­na Hista­ria i wyda­na pod koniec 1994, nawią­zy­wa­ła do alter­na­tyw­ne­go roc­ka, jaz­zu oraz muzy­ki poważ­nej. Dru­gi album Kur, wyda­ny czte­ry lata póź­niej kul­to­wy P.O.L.O.V.I.R.U.S., był kro­to­chwil­nym roz­ra­chun­kiem z mize­rią pol­skie­go popu lat 90., mogąc budzić sko­ja­rze­nia z dzia­łal­no­ścią Fran­ka Zap­py. Do nagra­nia zapro­sze­ni zosta­li lumi­na­rze trój­miej­skiej alter­na­tyw­nej sce­ny muzycz­nej: m.in. Olaf Deri­gla­soff, Leszek Moż­dżer, Jerzy Maz­zoll, Grze­gorz Nawroc­ki oraz Lar­ry Ok Ugwu. Album pt. P.O.L.O.V.I.R.U.S. oka­zał się wiel­kim suk­ce­sem, któ­ry rów­no­cze­śnie podzie­lił publicz­ność zespo­łu. Odtąd spo­ra część nie­dziel­nych fanów, zna­ją­ca głów­nie pły­tę P.O.L.O.V.I.R.U.S., wycho­dzi­ła z kon­cer­tów Kur moc­no roz­cza­ro­wa­na cięż­ką, trans­ową muzy­ką gru­py. Ostat­nia pły­ta Kur wyda­na w 2001 pt. 100 lat under­gro­un­du i nasy­co­na ele­men­ta­mi rapu, hip-hopu, copy­’n’pa­ste­’u i elek­tro­ni­ki, była świa­do­mą uciecz­ką od prze­śmiew­czo-roz­ra­chun­ko­wej sty­li­sty­ki poprzed­nie­go albu­mu. Po śmier­ci Jac­ka Olte­ra Kury kil­ka­krot­nie wra­ca­ły do kon­cer­tów w skła­dzie z inny­mi per­ku­si­sta­mi, ale nie zde­cy­do­wa­ły się na dłuż­szą kon­ty­nu­ację dzia­łal­no­ści kon­cer­to­wej i wydaw­ni­czej.

For­ma­cja Tymon & The Trans­i­stors powsta­ła w lip­cu 2002 na warsz­ta­tach, odby­wa­ją­cych się w ramach corocz­ne­go festi­wa­lu Przy­sta­nek Olec­ko. Kil­ka mie­się­cy póź­niej gru­pa wzię­ła udział w nagra­niach sound­trac­ku do gło­śne­go fil­mu Wese­le Wojt­ka Sma­rzow­skie­go, obfi­cie nagra­dza­ne­go na Festi­wa­lu Fil­mów Fabu­lar­nych w Gdy­ni oraz festi­wa­lu Pol­skiej Aka­de­mii Fil­mo­wej Orły 2003. W 2007 Tran­zy­sto­ry wyda­ły swą dru­gą pły­tę pt. ”Don’t Panic! We’re From Poland. W 2009 uka­za­ła się trze­cia pły­ta zespo­łu pt. Bigos Heart”, na któ­rej gościn­nie wystą­pi­li pia­ni­sta Leszek Moż­dżer oraz komik i aktor Grze­gorz Hala­ma. Rok póź­niej “Bigos Heart” zosta­ła nagro­dzo­na Fry­de­ry­kiem w kate­go­rii “Pły­ta alter­na­tyw­na roku 2009”. W mar­cu 2013 zespół wydał swój czwar­ty album, nagra­ny na żywo w stu­diu Radia Gdańsk.

Od lat rów­no­le­gle pro­wa­dzi zespo­ły alter­na­tyw­no-roc­ko­we i jaz­zo­we, gra­jąc na elek­trycz­nej gita­rze lub na kon­tra­ba­sie. Jed­nym z nich jest for­ma­cja Tymań­ski Yass Ensem­ble zło­żo­na z trzech poko­leń pol­skie­go alter­na­tyw­ne­go jaz­zu. Oprócz tego, muzyk gra w sek­ste­cie Polish Brass Ensem­ble, któ­ry powstał przy oka­zji współ­pra­cy z Dave’em Dougla­sem.

Był współ­wła­ści­cie­lem trój­miej­skiej wytwór­ni fono­gra­ficz­nej Bio­dro Records. Wydał m.in. pły­ty zespo­łów Miłość, Kury, Ścian­ka, Pogod­no i Kobie­ty. Obec­nie wyda­je swo­je pły­ty w domo­wej wytwór­ni Yass Records, nakła­dem któ­rej uka­za­ły się m.in. reedy­cje albu­mów gru­py Miłość. Od lute­go 2012 roku wraz z Pio­trem “Kędzio­rem” Kędzier­skim Tymań­ski pro­wa­dził codzien­ną audy­cję “Ran­ne Kakao” w Rock Radiu. 24 czerw­ca 2016 roku, decy­zją władz roz­gło­śni, audy­cja zeszła z ante­ny.

Skom­po­no­wał muzy­kę do fil­mów: Sztos, Prze­mia­ny i Wese­le (nagro­da fil­mo­wa Pol­skie Orły 2005). Jest tak­że kom­po­zy­to­rem muzy­ki do fil­mu ani­mo­wa­ne­go Jak bóg Maior utra­cił tron (1993) z cyklu Czter­na­ście bajek z Kró­le­stwa Lailo­nii Lesz­ka Koła­kow­skie­go.

Pozostałe przedsięwzięcia

W 2007 zaczął pisać sce­na­riusz offo­we­go musi­ca­lu Pol­skie gów­no, któ­re­go pre­mie­ra odby­ła się w lutym 2015. W fil­mie, w reży­se­rii Grze­go­rza Jan­kow­skie­go, wystą­pi­ła ple­ja­da zna­ko­mi­tych akto­rów (Jan Peszek, Marian Dzię­dziel, Sonia Boho­sie­wicz,

Arka­diusz Jaku­bik oraz lumi­na­rzy pol­skiej sce­ny muzycz­nej (m.in. Robert Bry­lew­ski, Krzysz­tof Ski­ba, Cze­sław Mozil, Leszek Moż­dżer, Olaf Deri­gla­soff, Woj­tek Mazo­lew­ski. W czerw­cu 2014 roku Pol­skie gów­no” zdo­by­ło głów­ną nagro­dę w kate­go­rii Inne spoj­rze­nie na [Pol­skim Festi­wa­lu Fil­mów Fabu­lar­nych w Gdy­ni, nato­miast w lip­cu 2015 zosta­ło wyróż­nio­ne Grand Prix oraz nagro­dą za muzy­kę na kosza­liń­skim festi­wa­lu “Mło­dzi i film”.

W 2013 uka­za­ła się auto­bio­gra­fia Tymań­skie­go zaty­tu­ło­wa­na ADHD, któ­ra uka­za­ła się w for­mie wywia­du prze­pro­wa­dzo­ne­go przez Rafa­ła Księ­ży­ka.

Tymań­ski był juro­rem w 11. edy­cji pro­gra­mu Pol­sa­tu Must Be the Music. Tyl­ko muzy­ka (2016) i uczest­ni­kiem dru­giej edy­cji reali­ty show TVN Azja Express (2017).

Życie prywatne

Ma trzech synów (Teo, Kosmę i Luka­sa) oraz cór­kę, Lunę.

Dekla­ru­je się jako Bud­dy­sta zen.

Pozostałe przedsięwzięcia

W 2007 zaczął pisać sce­na­riusz offo­we­go musi­ca­lu Pol­skie gów­no, któ­re­go pre­mie­ra odby­ła się w lutym 2015. W fil­mie, w reży­se­rii Grze­go­rza Jan­kow­skie­go, wystą­pi­ła ple­ja­da zna­ko­mi­tych akto­rów (Jan Peszek, Marian Dzię­dziel, Sonia Boho­sie­wicz,

Arka­diusz Jaku­bik oraz lumi­na­rzy pol­skiej sce­ny muzycz­nej (m.in. Robert Bry­lew­ski, Krzysz­tof Ski­ba, Cze­sław Mozil, Leszek Moż­dżer, Olaf Deri­gla­soff, Woj­tek Mazo­lew­ski. W czerw­cu 2014 roku Pol­skie gów­no” zdo­by­ło głów­ną nagro­dę w kate­go­rii Inne spoj­rze­nie na [Pol­skim Festi­wa­lu Fil­mów Fabu­lar­nych w Gdy­ni, nato­miast w lip­cu 2015 zosta­ło wyróż­nio­ne Grand Prix oraz nagro­dą za muzy­kę na kosza­liń­skim festi­wa­lu “Mło­dzi i film”.

W 2013 uka­za­ła się auto­bio­gra­fia Tymań­skie­go zaty­tu­ło­wa­na ADHD, któ­ra uka­za­ła się w for­mie wywia­du prze­pro­wa­dzo­ne­go przez Rafa­ła Księ­ży­ka.

Tymań­ski był juro­rem w 11. edy­cji pro­gra­mu Pol­sa­tu Must Be the Music. Tyl­ko muzy­ka (2016) i uczest­ni­kiem dru­giej edy­cji reali­ty show TVN Azja Express (2017).

Życie prywatne

Ma trzech synów (Teo, Kosmę i Luka­sa) oraz cór­kę, Lunę.

Dekla­ru­je się jako Bud­dy­sta zen.

Nagrody i nominacje