Czesław Niemen
Muzyk

Czesław Niemen, właści­wie Czesław Juliusz Niemen-Wydrzyc­ki (ur. 16 lutego 1939 w Starych Wasilisz­kach, zm. 17 stycznia 2004 w Warsza­wie) – polski kompo­zy­tor, multiin­stru­men­ta­li­sta, piosen­karz i wokali­sta rockowy, autor tekstów piosenek. Jeden z najważ­niej­szych twórców muzyki pop w Polsce.

Dzieciństwo i wczesna młodość

Czesław Niemen urodził się jako Czesław Juliusz Wydrzyc­ki 16 lutego 1939 w Starych Wasilisz­kach w ówcze­snym wojewódz­twie nowogródz­kim (obecnie Białoruś). Jego rodzi­ca­mi byli Anna z domu Markie­wicz (1897–1986) i Antoni Wydrzyc­ki (1896–1960), wykonu­ją­cy liczne prace rzemieśl­ni­cze, m.in. stroje­nie forte­pia­nów i naprawę zegarów. Miał siostrę Jadwigę (–2020). Śpiewał już w szkolnym chórze w szkole dziesię­cio­lat­ce oraz w chórze kościel­nym (tam grał też na organach). Wraz z chórem szkolnym koncer­to­wał w innych szkołach. W latach 1953–1954 uczęsz­czał do klasy forte­pia­nu liceum pedago­gicz­ne­go w Grodnie.

Jak wspomina jego kolega ze szkoły muzycz­nej w Grodnie, Mikołaj Szyszy­gin, Czesław uczęsz­czał z nim do w Grodnie przez rok, jednak został z niej wyrzu­co­ny, gdyż opusz­czał zajęcia. Razem grali na wystę­pach szkol­nych, Szyszy­gin na domrze a Wydrzyc­ki na bajanie (rosyjska odmiana akorde­onu). W 1958 roku poślubił w Grodnie Marię Klauzu­nik.

Przesiedlenie do Polski

Został przesie­dlo­ny do powojen­nej Polski w 1958 roku w ramach ostat­niej fali masowych wysie­dleń Polaków z Kresów Wschod­nich. Rodzina Wydrzyc­kich zdecy­do­wa­ła się ostatecz­nie na repatria­cję, by Niemen uniknął powoła­nia do Armii Radziec­kiej. Rodzina rok spędziła w obozie dla repatrian­tów w Drawsku Pomor­skim, a następ­nie zamiesz­ka­ła w Świebo­dzi­nie, Biało­gar­dzie i ostatecz­nie Kołobrze­gu, a Czesław znalazł się w Gdańsku, gdzie rozpo­czął naukę w średniej szkole muzycz­nej, w klasie fagotu. Równo­cze­śnie wystę­po­wał w studenc­kich teatrach, kabare­tach i klubie Żak w Gdańsku, śpiewa­jąc po hiszpań­sku i polsku piosenki latyno­ame­ry­kań­skie, akompa­niu­jąc sobie na gitarze. Dwie z tych piosenek pojawiły się potem na jego pierw­szej płycie. Jedno­cze­śnie zarabiał, pracując dorywczo w porcie lub strojąc forte­pia­ny. W tym okresie poznał i zaprzy­jaź­nił się z Helmutem Nadol­skim.

W 1960 r. urodziła się jego córka Maria. Wraz z rodziną mieszkał wówczas w Sopocie. Z pierwszą żoną rozwiódł się w 1971 r.

Lata 60.

Początki muzyczne

W 1962 roku poznał Francisz­ka Walic­kie­go, który zaczął go promować i organi­zo­wać występy. W tym samym roku odniósł duży sukces na Festi­wa­lu Młodych Talentów w Szcze­ci­nie i w nagrodę odbył trasę po kraju z zespołem Czerwono-Czarni. To właśnie Walicki z trudem przeko­nał Niemena, by zamiast piosenek latyno­skich i rosyj­skich zaczął grać rocka.

Współpraca z Niebiesko-Czarnymi

Po odnie­sie­niu pierw­szych sukcesów w konkur­sach wykonaw­ców amatorów, zaczął dzięki Walic­kie­mu wystę­po­wać z zespołem Niebie­sko-Czarni i kompo­no­wać. 10 paździer­ni­ka 1962 nagrał z nimi małą płytę, tzw. EP, z 4 utworami, w tym śpiewaną przez siebie piosenką Lekcja twista. Związał się uczucio­wo z solistką zespołu Adą Rusowicz. W 1963 r. wystąpił na I Festi­wa­lu Polskiej Piosenki w Opolu z własną kompo­zy­cją "Wiem, że nie wrócisz", która przeszła niezau­wa­żo­na. Wyróż­nio­no go tam dopiero w 1964 r.

W grudniu 1963 wystąpił z grupą Niebie­sko-Czarni w słynnej paryskiej sali Olympia. W tym okresie, za namową żony Francisz­ka Walic­kie­go Czesławy, Wydrzyc­ki zaczął posłu­gi­wać się pseudo­ni­mem artystycz­nym Niemen, jako nie tylko atrak­cyj­niej­szym marke­tin­go­wo w Polsce, ale także łatwiej­szym do wymówie­nia dla cudzo­ziem­ców. W połowie lat '70 oficjal­nie zmienił nazwisko na Niemen-Wydrzycki.

Nazwisko Niemen Wydrzyc­ki przyjął od rzeki Niemen, płynącej w pobliżu jego miejsca urodze­nia. Stosował on jednak odmianę Niemena, Niemenem, inną niż w przypad­ku nazwy rzeki. Dzien­ni­karz Andrzej Ibis-Wróblew­ski sugero­wał, że Wydrzyc­ki powinien odmie­niać swój pseudo­nim tak jak rzekę – Niemna, Niemnem. Artysta z tym się jednak nie zgodził.

Od 18 do 20 stycznia 1964 Czesław Niemen wraz z grupą Niebie­sko-Czarni wystę­po­wał przed koncer­ta­mi Marleny Dietrich w Sali Kongre­so­wej w Warsza­wie. W pierw­szej części koncertu Marlene Dietrich usłysza­ła utwór Niemena "Czy mnie jeszcze pamię­tasz", który w listo­pa­dzie 1964 nagrała na płytę z własnym tekstem ("Mutter, hast du mir vergeben")..

Z grupą Niebie­sko-Czarni wystę­po­wał na koncer­tach w Polsce, m.in. na festi­wa­lu w Sopocie w 1965, na Węgrzech i we Francji. W listo­pa­dzie 1965 wystąpił jako solista na festi­wa­lu w Rennes. Z zespołem nagrał kilka małych płyt, zreali­zo­wał też wiele nagrań dla radia. Zakoń­czył z nim współ­pra­cę w listo­pa­dzie 1965 roku, po trasie koncer­to­wej w Jugosławii.

Czesław Niemen debiu­to­wał jako piosen­karz bigbi­to­wy, śpiewa­jąc rock and rollowe i rockowe piosenki w stylu The Beatles oraz ballady. Do najwięk­szych przebo­jów pierw­sze­go okresu należą dynamicz­ny utwór "Czy wiesz?" i senty­men­tal­na ballada "Pod Papugami". Wkrótce jednak zaczął zmierzać w stronę ambit­niej­szej muzyki, adreso­wa­nej do bardziej wymaga­ją­cej młodzie­ży akade­mic­kiej. Utwory z okresu współ­pra­cy z grupą Niebie­sko-Czarni nagrał potem na nowo na płycie Czy mnie jeszcze pamię­tasz? z grupą Akwarele.

Niemen i Akwarele

Oficjal­nie opuścił zespół Niebie­sko-Czarni w listo­pa­dzie 1965, a jesienią 1966 wraz z muzykami formacji Chochoły utworzył zespół Akwarele. W roku następ­nym odbył z nimi pierwszą trasę, rozpo­czę­tą koncer­tem 16 stycznia 1967 r. w Jeleniej Górze. Dokonał nagrań dla radia i na małą płytę, a w kwietniu 1967 r. zareje­stro­wał materiał na longplay Dziwny jest ten świat. 25 czerwca 1967 wystąpił z piosenką tytułową z płyty "Dziwny jest ten świat" na festi­wa­lu w Opolu, gdzie wzbudził wielkie zainte­re­so­wa­nie i otrzymał m.in. nagrodę Polskie­go Radia. Piosenka "Dziwny jest ten świat" stała się najbar­dziej znanym z polskich protest songów i hymnem młodzie­ży końca lat 60.

W 1967 Czesław Niemen wystąpił m.in. na festi­wa­lu w Sopocie oraz w Kolonii w Niemczech, a w styczniu 1968 śpiewał na targach MIDEM w Cannes. Niemen nagrał album Sukces, który został złotą płytą, stał się też bohate­rem krytycz­ne­go filmu krótko­me­tra­żo­we­go pod tym tytułem, w reżyse­rii Marka Piwow­skie­go, który pokazano w czerwcu 1968. W paździer­ni­ku 1968 Niemen i Akwarele nagrali jeszcze płytę Czy mnie jeszcze pamię­tasz?, a w grudniu Niemen odebrał wspomnia­ną złotą płytę.

Niemen Enigmatic

Od lutego 1969 do lipca 1970 Czesław Niemen z zespołem wystę­po­wał we Włoszech, począt­ko­wo jako I Niemen, a od lipca 1969 w zmienio­nym składzie jako Niemen Enigma­tic. Nagrał kilka singli, zareje­stro­wał też fragmen­ty koncer­tów. Grał głównie w klubach, a w czerwcu 1970 r. wystąpił na festi­wa­lu Canta­gi­ro. Czesław Niemen blisko związał się z piosen­kar­ką Faridą, z którą w listo­pa­dzie 1970 odbył trasę po Polsce. W swej twórczo­ści Czesław Niemen włączał się w kolejne dominu­ją­ce w świato­wej muzyce rockowej prądy, tworząc własne, indywi­du­al­ne i charak­te­ry­stycz­ne odmiany muzyki – od rocka psycho­de­licz­ne­go przez symfo­nicz­ny rock progre­syw­ny (album Niemen Enigma­tic z monumen­tal­nym utworem Bema pamięci żałobny-rapsod do tekstu C. K. Norwida) aż po awangar­do­wy jazz-rock (albumy Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2) oraz muzykę elektro­nicz­ną. W paździer­ni­ku 1969, w przerwie włoskich występów, muzycy nagrali płytę z czterema kompo­zy­cja­mi do słów wybit­nych polskich poetów, która ukazała się na początku 1970 jako Niemen Enigma­tic. Album odniósł duży sukces. Na przeło­mie 1969/​70 zreali­zo­wa­no też film ilustru­ją­cy utwór Bema pamięci żałobny rapsod.

Lata 70.

W styczniu 1971 nowy skład zareje­stro­wał materiał na podwójny album Niemen z ambitną muzyką w jazzroc­ko­wym duchu, wykorzy­stu­jąc także dwa wiersze Norwida. Wystę­po­wał w kraju oraz m.in. w Czecho­sło­wa­cji i Finlan­dii. W tym czasie Czesław Niemen uzyskał miesz­ka­nie w Warsza­wie przy ul. Niecałej 8, finali­zo­wał też sprawę rozwo­do­wą. Pod koniec 1971 wziął udział w nagraniu płyty z muzyką Andrzeja Kuryle­wi­cza. W ciągu całej swej kariery wielo­krot­nie wspoma­gał różnych artystów w nagra­niach i brał udział w zbioro­wych przed­się­wzię­ciach muzycz­nych czy muzyczno-teatral­nych. Napisał wiele utworów dla innych wykonaw­ców, m.in. dla Ady Rusowicz. Przez lata powstały dziesiąt­ki wersji jego piosenek. Czesław Niemen, od 1968 grający na organach Hammonda, z wolna rozbu­do­wał swoje klawi­szo­we instru­men­ta­rium, dodając najpierw melotron, a potem, jako pierwszy polski muzyk, synte­za­tor Mooga. Nowocze­sne i drogie wówczas wyposa­że­nie pozwo­li­ło mu nagrać wspomnia­ny, prawie całko­wi­cie elektro­nicz­ny album, stawia­ją­cy go w jednym rzędzie z takimi awangar­do­wy­mi muzykami i grupami jak Tange­ri­ne Dream, Klaus Schulze czy Vangelis.

Grupa Niemen

Jesienią 1971 Niemen zetknął się z awangar­do­wym kontra­ba­si­stą Helmutem Nadol­skim. Z nim oraz z muzykami grupy SBB stworzył Grupę Niemen, która działała od grudnia 1971 do sierpnia 1973. Wystę­po­wał z nią i nagrywał trębacz Andrzej Przybiel­ski. W styczniu 1972 w Monachium nagrano płytę Strange Is This World, w sierpniu 1972 w kraju dwie płyty częścio­wo impro­wi­zo­wa­ne Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2, a w sierpniu 1973, również w Monachium, album Ode to Venus. Zespół jego wystąpił w kilku krajach europej­skich i zebrał pozytyw­ne recenzje krytyki muzycz­nej. Równo­cze­śnie Czesław Niemen zaczął nagrywać muzykę filmową, którą tworzył przez prawie 10 lat. Wiosną 1973 zareje­stro­wał też w Monachium utwory na płytę solową Russi­sche Lieder. W styczniu i lutym 1974 z renomo­wa­ny­mi muzykami sesyj­ny­mi nagrał w Nowym Jorku płytę ''Mourner's Rhapsody. Zagra­nicz­na kariera Niemena nie rozwi­nę­ła się jednak zgodnie z oczeki­wa­nia­mi muzyka, jak i jego polskich fanów.

Niemen Aerolit i N.AE.

Grupa Niemen zakoń­czy­ła swoją działal­ność koncer­tem w Białym­sto­ku w sierpniu 1973. W następ­nym miesiącu powstała grupa Niemen Aerolit, która nagrała m.in. materiał na pośmiert­ną płytę 41 Poten­cjo­me­trów Pana Jana, a w końcu roku 1974 płytę zatytu­ło­wa­ną nazwą zespołu. Jego działal­ność przerwa­ła śmierć perku­si­sty Piotra Dziem­skie­go w marcu 1975, którą Niemen głęboko przeżył. Zadedy­ko­wał mu płytę Kathar­sis, nagraną solo również w 1975.

W 1975 Niemen poślubił swą drugą żonę Małgo­rza­tę, z którą miał dwie córki Natalię (ur. 1976) i Eleonorę (ur. 1977). Wystę­po­wał solo i w zmienia­ją­cych się składach, nagrywał sporo muzyki teatral­nej, korzy­sta­jąc od 1977 roku ze studia Teatru Narodo­we­go w Warsza­wie. Na przeło­mie lat 1976/​77 nagrał podwójną płytę Idée Fixe, wydaną na początku 1978. Latem 1976 otrzymał odznakę Zasłu­żo­ny Działacz Kultury i Złoty Krzyż Zasługi. Pod koniec roku odbył wielkie tournée po ZSRR, gdzie wystąpił też w paździer­ni­ku 1977 i kwietniu 1979. W maju 1977 nagrał program dla telewi­zyj­ne­go bloku Studio 2, potem wystę­po­wał w USA, a w lutym 1978 koncer­to­wał na festi­wa­lu jazzowym w Bombaju. W 1977 roku dał recital na Festi­wa­lu Piosenki Radziec­kiej w Zielonej Górze. Latem 1978 zapro­szo­no go do Hawany na Światowy Festiwal Młodzie­ży i Studentów.

W 1978 ukazała się kaseta ze złotymi przebo­ja­mi artysty, a rok później płyta z podobnym materia­łem. W czerwcu 1979 Czesław Niemen wystąpił na festi­wa­lu w Opolu, a 24 sierpnia 1979 w Sopocie zdobył Grand Prix Festi­wa­lu Inter­wi­zji piosenką Nim przyj­dzie wiosna. Pod koniec roku Polskie Nagrania bez wiedzy Niemena wydały na krajowym rynku kompi­la­cyj­ną płytę Postscrip­tum, która została opraco­wa­na jedynie w celach promo­cyj­nych na targi MIDEM w Cannes odbywa­ją­ce się w styczniu 1980 roku (był to jeden z wielu przypad­ków lekce­wa­że­nia artystycz­nej woli muzyka).

W 1981 roku Czesław Niemen opraco­wał kompo­zy­cje muzyczne do spekta­klu teatral­ne­go pt. "Tragedia Roman­tycz­na", którego osiem przed­sta­wień w katowic­kim Spodku widziało 52 tysiące osób, a który był wysta­wio­ny przez studen­tów WRTV i górno­ślą­ską Solidarność.

Lata 80.

Karierę Czesława Niemena zakłó­ci­ło wprowa­dze­nie stanu wojen­ne­go. W maju 1982 z grupą Kombi wystąpił w Sztok­hol­mie, ukazała się też kaseta z jego muzyką filmową. Później wystę­po­wał spora­dycz­nie, np. w listo­pa­dzie 1984 grał w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, a 12 grudnia 1985 grał w klubie Stodoła w Warsza­wie. 11 i 12 lipca 1986 zaśpie­wał na zlocie Old Rock Meeting w Operze Leśnej w Sopocie, a jesienią zagrał na festi­wa­lu Jazz Jamboree w Warsza­wie. W 1987 wystąpił w Jaroci­nie, potem grał w Skandy­na­wii, a 29 listo­pa­da 1987 dał koncert w Queen Eliza­beth Hall w Londynie. W 1988 roku wznowio­no kilka jego płyt, m.in. Dziwny jest ten świat, Czy mnie jeszcze pamię­tasz? i Niemen Enigma­tic. W 1989 ukazała się pierwsza od wielu lat płyta Niemena z nowym materia­łem, przygo­to­wy­wa­na przez lata Terra Deflo­ra­ta, wydana dwa lata później także na CD.

Lata 90.

1 marca 1990 Niemen wystąpił na Festi­wa­lu w San Remo, a rok później ponownie na MIDEM. W 1992 wziął udział w spekta­klu Księga Krzysz­to­fa Kolumba w Teatrze Muzycz­nym w Gdyni. W maju 1993 grał w Nowym Jorku, a w 1995 wziął udział wraz z zespołem Dżem i wieloma zapro­szo­ny­mi muzykami w koncer­cie upamięt­nia­ją­cym zmarłego Ryszarda Riedla. Występ ten zareje­stro­wa­no i wydano na płycie List do R. na 12 głosów.

Zaczął publi­ko­wać felie­to­ny w miesięcz­ni­ku muzycz­nym Tylko Rock. Gorąco prote­sto­wał przeciw pirackim edycjom jego nagrań, które wtedy obficie pojawiły się na kasetach magne­to­fo­no­wych, a potem na kompak­tach. Wyraźnie dawał do zrozu­mie­nia, że nie zamierza nagrywać nowych płyt do czasu prawnego uregu­lo­wa­nia sytuacji na rynku muzycz­nym. Pomiędzy 1991 a 1996 ukazało się kilka edycji wznowień jego najwcze­śniej­szych albumów. Pierwsza seria, wydawana przez Digiton, zakoń­czy­ła się na albumie Niemen Aerolit, druga – zatytu­ło­wa­na Niemen retro­spek­cja – na Mario­net­kach (kompi­la­cja wydanych nieza­leż­nie od siebie LP Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2). W ramach trzeciej serii, noszącej tytuł Od początku, wydawa­nej przy współ­pra­cy z Polskimi Nagra­nia­mi, ukazało się tylko pięć albumów. W 1995 wydana została pierwsza autory­zo­wa­na przez Niemena składan­ka kompak­to­wa jego wczesnych nagrań, pt. Sen o Warsza­wie. Dwa lata później wziął gościnny udział w nagraniu cegiełki na rzecz ofiar powodzi, Moja i twoja nadzieja '97. W 1999 Czesław Niemen został wybrany na wykonaw­cę wszech czasów w plebi­scy­cie "Polityki"., w związku z czym dał kilka koncer­tów w Trójce.

Lata 2000–2004

29 września 2001 wystąpił w Warsza­wie na koncer­cie pamięci C. K. Norwida, a 17 listo­pa­da 2001 wyszła ostatnia jego płyta studyjna spodch­mu­ry­ka­pe­lu­sza, promo­wa­na singlem kompak­to­wym z trzema wersjami utworu Jagody szaleju. Została przychyl­nie przyjęta przez słucha­czy i krytyków. W roku 2002 i 2003 ukazały się dwa 6-płytowe, kolek­cjo­ner­skie boksy Od początku I i Od początku II obejmu­ją­ce albumy wydane w Polsce w latach 1967–1980, uzupeł­nio­ne odautor­skim komen­ta­rzem i wspomnie­nia­mi muzyka. Czesław Niemen dość inten­syw­nie zajmował się promocją tych wydaw­nictw – pomimo osłabie­nia spowo­do­wa­ne­go chorobą, udzielał licznych wywiadów w telewi­zji i radiu. Zapowia­dał wówczas wydanie dwóch kolej­nych boksów, których robocze tytuły brzmiały Na pomie­sza­ne języki i Niemen – muzyka progra­mo­wa. Pierwszy z nich miał groma­dzić nagrania, których dokonał poza grani­ca­mi kraju (m.in. włoskie single czy zachod­nio­nie­miec­kie longplaye), drugi natomiast muzykę skompo­no­wa­ną na potrzeby teatru i telewizji.

Choroba

Od wielu lat Czesław Niemen cierpiał na nowotwór układu chłon­ne­go, który próbował zwalczyć przy pomocy medycyny natural­nej. Zmarł 17 stycznia 2004 w Centrum Onkolo­gii w Warsza­wie z powodu powikłań związa­nych z zapale­niem płuc, na które zapadł w szpitalu. Jego ciało, zgodnie z ostatnią wolą artysty, zostało skremowane.

Pogrzeb artysty

30 stycznia 2004 urna z prochami została złożona w katakum­bach na Cmenta­rzu Powąz­kow­skim (rząd 99-3). Żegnało go ok. 2,5–3 tysięcy ludzi, w tym oficjal­ni przed­sta­wi­cie­le władzy. W momencie rozpo­czę­cia pogrzebu, o godzinie 13.00, z inicja­ty­wy Marka Niedź­wiec­kie­go, wiele stacji radio­wych w Polsce wyemi­to­wa­ło "Dziwny jest ten świat", oddając w ten sposób hołd zmarłemu artyście.

Życie prywatne

Był uczucio­wo związany z włoską piosen­kar­ką Faridą, którą poznał na festi­wa­lu Canta­gi­ro we Włoszech. Artystka po wielu latach zwierzy­ła się, że był miłością jej życia. Dwukrot­nie żonaty: z Marią Klauzu­nik i Małgo­rza­tą Krzewiń­ską. Swojej drugiej żonie poświę­cił takie utwory, jak "Baby M.", "Z listu do M.", "Moje zapatrze­nie", "Postscrip­tum". Z pierw­sze­go małżeń­stwa ma córkę Marię Gutowską, a z drugiego córki Natalię Niemen-Otrembę i Eleonorę Atalay.

Od najmłod­szych lat przeja­wiał zainte­re­so­wa­nie rysun­kiem i malar­stwem – w dorosłym życiu projek­to­wał okładki swoich płyt, a od lat 90. zainte­re­so­wał się grafiką kompu­te­ro­wą. W drugiej połowie lat 70. przeszedł na wegetarianizm.

Książki poświęcone Niemenowi (chronologicznie)

#

#

#

#

#

#

#

Film

Szkoły

26 maja 2006 r. nadano imię Czesława Niemena Zespo­ło­wi Szkół Muzycz­nych we Włocław­ku, 31 maja 2008 Publicz­ne­mu Gimna­zjum nr 2 w Strzel­cach Opolskich, gdzie odsło­nię­to także pomnik piosen­ka­rza, 2 czerwca 2009 Gimna­zjum nr 25 w Warsza­wie.., a 19 listo­pa­da 2009 Gimna­zjum nr 3 w Świebo­dzi­nie. W tym też mieście 20 czerwca 2009 roku, z udziałem rodziny artysty, odsło­nię­to Ławeczkę Czesława Niemena.. 12 maja 2016 r. nadano Gimna­zjum nr 1 w Lubinie imię Czesława Niemena, jego żona Małgo­rza­ta Niemen odsło­ni­ła pamiąt­ko­wą tablicę w hołdzie patro­no­wi. Szkoła zyskała również sztandar z wizerun­kiem artysty.

W Poznaniu znajduje się studium piosen­kar­skie im Czesława Niemena.

Monety

17 czerwca 2009 Narodowy Bank Polski wyemi­to­wał monetę powszech­ne­go obiegu o nominale 2 zł ze stopu Nordic Gold pamięci Niemena, a 19 czerwca dwie srebrne monety kolek­cjo­ner­skie o nominale 10 zł, wybite stemplem lustrza­nym: okrągłą i kwadra­to­wą (klipa). Umiesz­czo­no na nich wizerun­ki Czesława Niemena i jego płyt. Projek­tan­tem obu monet oraz rewersu monety powszech­ne­go obiegu jest Robert Kotowicz..

Piłka nożna

Piosenka Niemena Sen o Warsza­wie'' od 12 marca 2004 r. jest wykony­wa­na przed każdym spotka­niem Legii Warszawa na Stadio­nie Wojska Polskie­go w Warsza­wie jako hymn kibiców.

Wydarzenia kulturalne

W roku 2004 (20 sierpnia) oraz 2009 (23 sierpnia) na festi­wa­lu w Sopocie jeden dzień poświę­co­no twórczo­ści Niemena, a od jesieni 2005 r. w Słupsku odbywa się Festiwal Młodych Talentów Niemen Non Stop pod patro­na­tem Miejskie­go Centrum Kultury w Słupsku, prezy­den­ta Słupska i marszał­ka wojewódz­twa pomor­skie­go, na którym młodzi artyści śpiewają utwory Niemena oceniane przez profe­sjo­nal­ne jury. Od 2009 r. festiwal ten obejmuje patro­na­tem medial­nym TVP Kultura. W 2015 roku w NEY Gallery & Prints w Warsza­wie odbyła się zbiorowa wystawa fotogra­ficz­na poświę­co­na w całości Czesła­wo­wi Nieme­no­wi. Stowa­rzy­sze­nie Pamięci Czesława Niemena corocz­nie organi­zu­je zjazd nieme­no­lo­gów w Łagowie. W 2019 roku (21 sierpnia) amery­kań­ski zespół Metal­li­ca wykonał na Stadio­nie Narodo­wym w Warsza­wie utwór Niemena "Sen o Warszawie".

Muzeum poświęcone artyście w Starych Wasiliszkach

20 lutego 2011 roku we wsi Stare Wasilisz­ki na Biało­ru­si, w domu, w którym urodził się Czesław Niemen, otwarto muzeum jego imienia. W domu znajduje się część orygi­nal­ne­go wyposa­że­nia, w większo­ści podaro­wa­ne­go przez miesz­kań­ców Wasili­szek, którzy otrzy­ma­li je od rodziny artysty w czasie ich wypro­wadz­ki do Polski.

Nazwy geograficzne