Krzysztof Niewrzęda
Muzyk

Krzysz­tof Niewrzę­da (ur. 22 lutego 1964 w Szcze­ci­nie) – polski prozaik, poeta i eseista. Za twórczość literac­ką nagro­dzo­ny Złotą Sową Polonii (Wiedeń 2017), finali­sta Nagrody Poetyc­kiej Silesius (2011), laureat konkur­sów poetyc­kich i proza­tor­skich m.in. Europej­skie­go Konkursu na Polski Wiersz Emigra­cyj­ny (Hamburg 1997) oraz Nagrody im. Marka Hłaski w Między­na­ro­do­wym Konkur­sie Literac­kim (Wiedeń 2003). Nomino­wa­ny do Literac­kiej Nagrody Mediów Publicz­nych COGITO (2008) i Europej­skiej Nagrody Literac­kiej (2009). Stypen­dy­sta Ministra Kultury i Dziedzic­twa Narodo­we­go (2009).

Życiorys

Krzysz­tof Niewrzę­da urodził się 22 lutego 1964 r. w Szcze­ci­nie. Studio­wał na Wydziale Budow­nic­twa i Archi­tek­tu­ry Politech­ni­ki Szcze­ciń­skiej. W latach 80. XX w. grał jako perku­si­sta w kilku szcze­ciń­skich zespo­łach under­gro­un­do­wych, m.in.: Brunatne sklepie­nie, Casus, Aramis. Jako poeta debiu­to­wał w 1985 r. na łamach wydawa­ne­go w Szcze­ci­nie ogólno­pol­skie­go tygodni­ka "Morze i Ziemia".

Na początku 1989 r. wyjechał do Niemiec i zamiesz­kał w Bremie, gdzie pracował w biurze archi­tek­to­nicz­nym i działał w ramach inter­dy­scy­pli­nar­nej grupy artystycz­nej NAS-TU, stworzo­nej przez polskich twórców młodego pokole­nia. Wystę­po­wał w monodra­mach swojego autor­stwa. Pisał również wiersze, które publi­ko­wał w polskich pismach literac­kich oraz felie­to­ny do wydawa­nych w Niemczech tygodni­ków polonij­nych. W 1997 r. został nagro­dzo­ny "Srebrnym Pegazem" w Europej­skim Konkur­sie na Polski Wiersz Emigra­cyj­ny, zorga­ni­zo­wa­nym pod egidą miesięcz­ni­ka literac­kie­go "Twórczość". W tym samym roku został jednym z redak­to­rów ukazu­ją­ce­go się w Niemczech polskie­go pisma literac­kie­go Bundes­stras­se 1. Rok później, nakładem Książ­ni­cy Pomor­skiej w Szcze­ci­nie, wydano jego pierwszy tom poetycki w poprzek.

W kolejnym roku, w Bydgosz­czy, ukazała się jego debiu­tanc­ka powieść: Poszu­ki­wa­nie całości. W 2001 r. Niewrzę­da przepro­wa­dził się do Berlina. W tym samym czasie został stałym współ­pra­cow­ni­kiem dwumie­sięcz­ni­ka kultu­ral­ne­go Pogra­ni­cza. W latach 1998-2003 był współ­or­ga­ni­za­to­rem spotkań z polskimi pisarza­mi miesz­ka­ją­cy­mi za granicą, które odbywały się w szcze­ciń­skiej galerii Piastów 75. W 2003 r. zdobył Nagrodę im. Marka Hłaski, w między­na­ro­do­wym konkur­sie literac­kim w Wiedniu. Jego utwory poetyc­kie i proza­tor­skie, a także eseje były publi­ko­wa­ne w antolo­giach i na łamach licznych pism literac­kich oraz społecz­no-kultu­ral­nych, m.in.: "Akcent", "Autobio­gra­fia", "BLIZA", "Chimera", "Dekada Literac­ka", "Fabula­rie", "HELIKOPTER", "Kartki", "Krytyka Politycz­na", "Odra", "Pogra­ni­cza", "Przegląd Politycz­ny", "Przekrój", "sZAFa", "Tygiel Kultury", "Twórczość", "Tygodnik Powszech­ny". A także w przekła­dzie na język niemiec­ki, m.in. w: "Die Tagesze­itung", "Der Tages­spie­gel", "Dialog", „”, „”, w antolo­gii Geschrie­ben in Deutsch­land. Po chorwac­ku w antolo­gii Orkestru iza Leda. Po francu­sku w antolo­gii Festival Européen du premier Roman. Po ukraiń­sku w piśmie Potiag 76. Jak również po japońsku w antolo­gii litera­tu­ry wschod­nio­eu­ro­pej­skiej tokij­skie­go wydaw­nic­twa Sei-bun-sha. Niewrzę­da jest również współ­re­dak­to­rem wydanego w Biblio­te­ce "Pogra­ni­czy" Almana­chu Literac­ko-Artystycz­ne­go Piastów 75 oraz współ­au­to­rem tłuma­cze­nia z jęz. niemiec­kie­go książki Olafa Kühla Gęba Erosa. Tajem­ni­ce stylu Witolda Gombro­wi­cza. Jeden z wierszy Niewrzę­dy został wykorzy­sta­ny jako tekst utworu Wojow­ni­cy Itaki z płyty New Century grupy SBB.

Do 2009 r. ukazały się cztery tomy poetyc­kie Krzysz­to­fa Niewrzę­dy, zbiór esejów pt. Czas przepro­wadz­ki dwie powieści: Poszu­ki­wa­nie całości i Wariant do spraw­dze­nia, który w 2008 r. nomino­wa­no do Literac­kiej Nagrody Mediów Publicz­nych COGITO, zaś w 2009 r. do Europej­skiej Nagrody Literac­kiej. W roku 2010 ukazała się jego powieść poetycka Second life, która w roku 2011 trafiła do finału Nagrody Poetyc­kiej Silesius. W 2012 r. wydany został kolejny tom poetycki Niewrzę­dy, a jego autor został stałym współ­pra­cow­ni­kiem kwartal­ni­ka eleWator. Jest on również pomysło­daw­cą nazwy tego kwartalnika.

Twórczość

Twórczość Niewrzę­dy skłania do zasta­no­wie­nia nad cywili­za­cyj­ną oraz kultu­ro­wą kondycją współ­cze­sne­go świata. Ale Niewrzę­da nie morali­zu­je. Ukazuje jedynie istotne zależ­no­ści, osobliwe, choć całko­wi­cie prawdzi­we powino­wac­twa i paralele, obrazu­ją­ce rozpad związków między ludźmi, ich pozorną szczę­śli­wość, konsump­cjo­nizm oraz rozra­sta­nie się cywili­za­cyj­ne­go wysypiska.

Zauważa się to już w jego pierw­szej powieści pt. Poszu­ki­wa­nie całości, która, mimo iż jest opowie­ścią o emigra­cji, nie dotyczy, jak można by było przypusz­czać, losów polskie­go emigran­ta w Niemczech, tylko wyobco­wa­nia jednost­ki. Nie pojawia­ją się w niej ani nazwy miejsco­wo­ści, ani nawet nazwiska czy imiona, poza tymi, które są ogólnie znane, takimi jak: ja, on, ona, kobieta, dziecko, sąsiad, taksów­karz. Świadczy to o tym, iż Niewrzę­da przemógł doświad­cze­nie obcości narodo­wo­ścio­wej i skupił się na ludziach oraz ich losach i odczu­ciach, a problem emigra­cyj­ne­go niedo­pa­so­wa­nia wykorzy­stał jak soczewkę, w której skupia się istota aliena­cji samej w sobie, a nie wyłącz­nie w obcym kraju. Dlatego bohate­ro­wie powieści zostali nazna­cze­ni stemplem ogólności.

Polskie i polsko-niemiec­kie wątki ożywają dopiero w zbiorze esejów Niewrzę­dy pt. Czas przepro­wadz­ki. Tom ten jest jednak nade wszystko zapisem postrze­ga­nia współ­cze­sno­ści i historii przez współ­cze­sne­go człowie­ka. Jest literac­kim portre­tem Berlina, widzia­ne­go z perspek­ty­wy społecz­nej, histo­rycz­nej i kultu­ral­nej i należy go trakto­wać jako wnikliwy, intelek­tu­al­ny przewod­nik po stolicy Niemiec

Wśród głosów krytyków literac­kich znalazła się opinia mówiąca o tym, iż książce tej na poziomie formalno-styli­stycz­nym z jednej strony patro­nu­je mistrz ironii Witold Gombro­wicz, z drugiej zaś mistrz literac­kie­go repor­ta­żu Ryszard Kapuściń­ski. Choć z takim zastrze­że­niem, iż przywo­ły­wa­nie obu tych nazwisk, to i tak za mało, jeśli się chce określić styl pisania Niewrzędy.

Szcze­gól­ną książką Niewrzę­dy jest wydany w 2010 roku Second life, uznany przez krytykę literac­ką za najważ­niej­sze osiągnię­cie bizarro-fiction, którego Krzysz­tof Niewrzę­da jest prekur­so­rem w litera­tu­rze polskiej.

Kolejna powieść Niewrzę­dy również została uznana za dzieło wyjąt­ko­we. Jest nią Zamęt, wydany w 2013 r. Już sam jej tytuł sygna­li­zu­je to, co zostało w niej opisane, a miano­wi­cie pozba­wio­ną sensu próżnię, w jakiej żyją miesz­kań­cy zgloba­li­zo­wa­ne­go i zunifi­ko­wa­ne­go świata, którzy w aspekcie duchowym narażeni są na to, by stać się ofiarami przeróż­nych szarlatanów.

Jako autor wierszy Niewrzę­da uznawany jest za poetę, który jedna­ko­wo bezce­re­mo­nial­nie traktuje zarówno siebie, jak i otacza­ją­cą go rzeczy­wi­stość, używając przy tym równie bezce­re­mo­nial­ne­go języka.

Należy przy tym do grona twórców poezji zadumy, wypeł­nio­nej szarymi obrazami, która w wykona­niu Niewrzę­dy daje jednak równo­cze­śnie wrażenie jasności, umożli­wia­ją­cej zauwa­że­nie zapomnia­nych, bądź ukrytych uczuć oraz niewy­po­wia­da­nych, choć tak potrzeb­nych, słów. Jego nerw lingwi­stycz­ny przeja­wia się w zamiło­wa­niu do tworze­nia języko­wych niespodzianek.

Szcze­gól­nie ważny jest umiar Niewrzę­dy w doborze leksyki, nie kolidu­ją­cy z chęcią uwydat­nie­nia ekspre­sji. Syntak­tycz­na i leksy­kal­na oszczęd­ność jego poezji nie stwarza dyspro­por­cji pomiędzy tym, czego doświad­cza i doznaje, a tym co może zostać wyrażone poprzez słowo.

Publikacje

Tomy poetyc­kie:

Powieści:

Powieść poetycka:

Eseje:

Przekła­dy:

Teksty piosenek: