Biografia
Krzysztof Niewrzęda (ur. 22 lutego 1964 w Szczecinie) – polski prozaik, poeta i eseista. Za twórczość literacką nagrodzony Złotą Sową Polonii (Wiedeń 2017), finalista Nagrody Poetyckiej Silesius (2011), laureat konkursów poetyckich i prozatorskich m.in. Europejskiego Konkursu na Polski Wiersz Emigracyjny (Hamburg 1997) oraz Nagrody im. Marka Hłaski w Międzynarodowym Konkursie Literackim (Wiedeń 2003). Nominowany do Literackiej Nagrody Mediów Publicznych COGITO (2008) i Europejskiej Nagrody Literackiej (2009). Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2009).
Życiorys
Krzysztof Niewrzęda urodził się 22 lutego 1964 r. w Szczecinie. Studiował na Wydziale Budownictwa i Architektury Politechniki Szczecińskiej. W latach 80. XX w. grał jako perkusista w kilku szczecińskich zespołach undergroundowych, m.in.: Brunatne sklepienie, Casus, Aramis. Jako poeta debiutował w 1985 r. na łamach wydawanego w Szczecinie ogólnopolskiego tygodnika "Morze i Ziemia".
Na początku 1989 r. wyjechał do Niemiec i zamieszkał w Bremie, gdzie pracował w biurze architektonicznym i działał w ramach interdyscyplinarnej grupy artystycznej NAS-TU, stworzonej przez polskich twórców młodego pokolenia. Występował w monodramach swojego autorstwa. Pisał również wiersze, które publikował w polskich pismach literackich oraz felietony do wydawanych w Niemczech tygodników polonijnych. W 1997 r. został nagrodzony "Srebrnym Pegazem" w Europejskim Konkursie na Polski Wiersz Emigracyjny, zorganizowanym pod egidą miesięcznika literackiego "Twórczość". W tym samym roku został jednym z redaktorów ukazującego się w Niemczech polskiego pisma literackiego Bundesstrasse 1. Rok później, nakładem Książnicy Pomorskiej w Szczecinie, wydano jego pierwszy tom poetycki w poprzek.
W kolejnym roku, w Bydgoszczy, ukazała się jego debiutancka powieść: Poszukiwanie całości. W 2001 r. Niewrzęda przeprowadził się do Berlina. W tym samym czasie został stałym współpracownikiem dwumiesięcznika kulturalnego Pogranicza. W latach 1998-2003 był współorganizatorem spotkań z polskimi pisarzami mieszkającymi za granicą, które odbywały się w szczecińskiej galerii Piastów 75. W 2003 r. zdobył Nagrodę im. Marka Hłaski, w międzynarodowym konkursie literackim w Wiedniu. Jego utwory poetyckie i prozatorskie, a także eseje były publikowane w antologiach i na łamach licznych pism literackich oraz społeczno-kulturalnych, m.in.: "Akcent", "Autobiografia", "BLIZA", "Chimera", "Dekada Literacka", "Fabularie", "HELIKOPTER", "Kartki", "Krytyka Polityczna", "Odra", "Pogranicza", "Przegląd Polityczny", "Przekrój", "sZAFa", "Tygiel Kultury", "Twórczość", "Tygodnik Powszechny". A także w przekładzie na język niemiecki, m.in. w: "Die Tageszeitung", "Der Tagesspiegel", "Dialog", „”, „”, w antologii Geschrieben in Deutschland. Po chorwacku w antologii Orkestru iza Leda. Po francusku w antologii Festival Européen du premier Roman. Po ukraińsku w piśmie Potiag 76. Jak również po japońsku w antologii literatury wschodnioeuropejskiej tokijskiego wydawnictwa Sei-bun-sha. Niewrzęda jest również współredaktorem wydanego w Bibliotece "Pograniczy" Almanachu Literacko-Artystycznego Piastów 75 oraz współautorem tłumaczenia z jęz. niemieckiego książki Olafa Kühla Gęba Erosa. Tajemnice stylu Witolda Gombrowicza. Jeden z wierszy Niewrzędy został wykorzystany jako tekst utworu Wojownicy Itaki z płyty New Century grupy SBB.
Do 2009 r. ukazały się cztery tomy poetyckie Krzysztofa Niewrzędy, zbiór esejów pt. Czas przeprowadzki dwie powieści: Poszukiwanie całości i Wariant do sprawdzenia, który w 2008 r. nominowano do Literackiej Nagrody Mediów Publicznych COGITO, zaś w 2009 r. do Europejskiej Nagrody Literackiej. W roku 2010 ukazała się jego powieść poetycka Second life, która w roku 2011 trafiła do finału Nagrody Poetyckiej Silesius. W 2012 r. wydany został kolejny tom poetycki Niewrzędy, a jego autor został stałym współpracownikiem kwartalnika eleWator. Jest on również pomysłodawcą nazwy tego kwartalnika.
Twórczość
Twórczość Niewrzędy skłania do zastanowienia nad cywilizacyjną oraz kulturową kondycją współczesnego świata. Ale Niewrzęda nie moralizuje. Ukazuje jedynie istotne zależności, osobliwe, choć całkowicie prawdziwe powinowactwa i paralele, obrazujące rozpad związków między ludźmi, ich pozorną szczęśliwość, konsumpcjonizm oraz rozrastanie się cywilizacyjnego wysypiska.
Zauważa się to już w jego pierwszej powieści pt. Poszukiwanie całości, która, mimo iż jest opowieścią o emigracji, nie dotyczy, jak można by było przypuszczać, losów polskiego emigranta w Niemczech, tylko wyobcowania jednostki. Nie pojawiają się w niej ani nazwy miejscowości, ani nawet nazwiska czy imiona, poza tymi, które są ogólnie znane, takimi jak: ja, on, ona, kobieta, dziecko, sąsiad, taksówkarz. Świadczy to o tym, iż Niewrzęda przemógł doświadczenie obcości narodowościowej i skupił się na ludziach oraz ich losach i odczuciach, a problem emigracyjnego niedopasowania wykorzystał jak soczewkę, w której skupia się istota alienacji samej w sobie, a nie wyłącznie w obcym kraju. Dlatego bohaterowie powieści zostali naznaczeni stemplem ogólności.
Polskie i polsko-niemieckie wątki ożywają dopiero w zbiorze esejów Niewrzędy pt. Czas przeprowadzki. Tom ten jest jednak nade wszystko zapisem postrzegania współczesności i historii przez współczesnego człowieka. Jest literackim portretem Berlina, widzianego z perspektywy społecznej, historycznej i kulturalnej i należy go traktować jako wnikliwy, intelektualny przewodnik po stolicy Niemiec
Wśród głosów krytyków literackich znalazła się opinia mówiąca o tym, iż książce tej na poziomie formalno-stylistycznym z jednej strony patronuje mistrz ironii Witold Gombrowicz, z drugiej zaś mistrz literackiego reportażu Ryszard Kapuściński. Choć z takim zastrzeżeniem, iż przywoływanie obu tych nazwisk, to i tak za mało, jeśli się chce określić styl pisania Niewrzędy.
Szczególną książką Niewrzędy jest wydany w 2010 roku Second life, uznany przez krytykę literacką za najważniejsze osiągnięcie bizarro-fiction, którego Krzysztof Niewrzęda jest prekursorem w literaturze polskiej.
Kolejna powieść Niewrzędy również została uznana za dzieło wyjątkowe. Jest nią Zamęt, wydany w 2013 r. Już sam jej tytuł sygnalizuje to, co zostało w niej opisane, a mianowicie pozbawioną sensu próżnię, w jakiej żyją mieszkańcy zglobalizowanego i zunifikowanego świata, którzy w aspekcie duchowym narażeni są na to, by stać się ofiarami przeróżnych szarlatanów.
Jako autor wierszy Niewrzęda uznawany jest za poetę, który jednakowo bezceremonialnie traktuje zarówno siebie, jak i otaczającą go rzeczywistość, używając przy tym równie bezceremonialnego języka.
Należy przy tym do grona twórców poezji zadumy, wypełnionej szarymi obrazami, która w wykonaniu Niewrzędy daje jednak równocześnie wrażenie jasności, umożliwiającej zauważenie zapomnianych, bądź ukrytych uczuć oraz niewypowiadanych, choć tak potrzebnych, słów. Jego nerw lingwistyczny przejawia się w zamiłowaniu do tworzenia językowych niespodzianek.
Szczególnie ważny jest umiar Niewrzędy w doborze leksyki, nie kolidujący z chęcią uwydatnienia ekspresji. Syntaktyczna i leksykalna oszczędność jego poezji nie stwarza dysproporcji pomiędzy tym, czego doświadcza i doznaje, a tym co może zostać wyrażone poprzez słowo.
Publikacje
Tomy poetyckie:
Powieści:
Powieść poetycka:
Eseje:
Przekłady:
Teksty piosenek:
Nota prawna
Tekst biografii został opracowany w dużym stopniu na podstawie materiałów zgromadzonych w serwisie Wikipedia.pl, na podstawie licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach.
Pełny tekst źródłowy https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Niewrz%C4%99da